Grodzisko w Drezdenku – Świadectwo Minionych Wieków

Grodzisko w Drezdenku – Świadectwo Minionych Wieków

Historia i znaczenie grodziska

Grodzisko w Drezdenku to niezwykle istotne miejsce w dziejach regionu, pełniące niegdyś kluczową rolę obronną i strategiczną. Pierwotnie osadzone na naturalnym wzniesieniu otoczonym bagnistymi terenami, stanowisko to stanowiło wyjątkowy przykład średniowiecznej architektury obronnej. Jego znaczenie było niepodważalne, strzegąc najkrótszej drogi z południa Polski na północ, w kierunku Bałtyku. Historia tego miejsca jest równie fascynująca, co tragiczna, gdyż z upływem wieków straciło ono swoją pierwotną formę terenową na skutek działalności człowieka i zmian krajobrazowych. Niestety, obecny stan zachowania grodziska jest bardzo zły, co wynika głównie z braku skutecznych środków ochrony oraz presji urbanizacyjnej.

Położenie i usytuowanie grodziska

Grodzisko było położone, na wyspie wśród rozgałęzień Noteci. Zostało założone na owalnej wyspie otoczonej wodami Leniwej i Starej Noteci, co czyniło je doskonałym punktem obronnym. Powstanie datuje się na X wiek, kiedy to przez ten teren prowadził szlak handlowy z Poznania na Pomorze Zachodnie. Usytuowanie grodu w przewężeniu Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej dodatkowo utrudniało forsowanie tego miejsca. W 1740 roku grodzisko zostało zaznaczone na planach.

A. Plan von Driesen in der Neumarck (Blatt 50) autorstwa J. G. M. von Fürstenhoff – Sammlung
von Festungsplänen III z I poł. XVIII w. (ze zbiorów Staatsbibliothek zu Berlin).
B. Plan der Neu Marck Brandenburgischen Stadt und schantze Driesen autorstwa J. Preussa
z ok. 1740 r. (ze zbiorów Staatsbibliothek zu Berlin, sygn. SBB PK X 23171).

Gród, znany także jako Drzeń, należał dawniej do Pomorza i był częścią systemu obronnego wzdłuż Noteci, wraz z takimi grodami jak Nakło, Ujście, Czarnków i Wieleń. Około XIII wieku osada została przekształcona w średniowieczne miasto, a na miejscu grodu powstał zamek. Zamek ten strzegł przeprawy przez Noteć oraz pobierał cło lądowe i wodne, co podniosło znaczenie Drezdenka jako ośrodka handlowego.

Zamek kasztelański

Zamek znajdował się przy wjeździe do miasta w pobliżu budynku dzisiejszej poczty przy ulicy Kościuszki. Na podzamcze prowadził most zwodzony, przy którym stał budynek wartowniczy. Całe podzamcze okrążał gruby mur z cegły. Od zamku głównego przedzamcze dzielił rów, umocniony od strony zamku drewnianymi palami. Interesująca informacja wyglądu ówczesnego zamku pochodzi z opisu z 1503 roku.

Reprodukcja zamku wykonana przez Zygmunta Marcinkowskiego i Edwarda Pupla

Wokół zamku znajdowała się palisada. Most zwodzony łączył podzamcze z zamkiem głównym. Pomiędzy mostem a zamkiem znajdowało się międzymurze. Obok mostu zwodzonego, łączącego przedzamcze z zamkiem głównym, po jednej stronie znajdował się spichlerz oraz stajnia. Plac zamkowy był wyżej od przedzamcza. Na parterze części budynku mieszkalnego o 15 wiązaniach dwukondygnacyjnych znajdowały się dwie duże izby oraz kaplica, natomiast na piętrze – trzy komnaty, piekarnia i kuchnia. Budynek bramy kryty był dachem pulpitowym wykonanym przez Krzysztofa Poleneza. Na podzamczu stała stajnia, zbudowana jako spichlerz o 10 wiązaniach, kryta dachówką. Tylna część zamku postawiona była na części muru obronnego, który na jej długości gruby był na cztery cegły i posiadał około 7 metrów wysokości. Zamek, położony na niewielkim wzgórzu z trzymetrową podbudówką, stanowił widoczny symbol obrony na przełomie dolnej Noteci. Położony na wyspie, otoczony bagnistym terenem, był jednym z niewielu znaczących warowni, strzegących przejścia najkrótszą trasą na północ w kierunku Bałtyku.

Zamek przeszedł w 1315 roku w ręce Brandenburczyków, natomiast 2 lutego 1317 roku Waldemar, margrabia brandenburski, sprzedał Drezdenko z przyległymi ziemiami Henrykowi i Burchardowi z rodu von der Osten za sumę 2000 grzywien srebra. Przez około sto lat (1317–1408) zamek w Drezdenku pozostał w brandenburskiej Nowej Marchii, a w pewnym okresie w granicach Polski, był we władaniu wielkiego rodu rycerskiego von der Osten.

Z dokumentu wynika, że w 1317 roku Drezdenko było już miastem. W 1408 roku Ulrich sprzedaje zamek w całości dla Zakonu Krzyżackiego za 7750 marek. Król Polski, który poczuł się oszukany, miał powiedzieć, że prędzej zrezygnowałby z korony aniżeli z utraty Drezdenka. Ciągle ponawiał swoje żądania dla Zakonu Krzyżackiego o zwrot zamku. W sprawie zamku prowadzone były rozmowy w Strasburgu oraz w Kownie na Litwie o zajęcie stanowiska w tej sprawie. Wiele razy król Polski poszukiwał możliwości ochrony swoich posiadłości na północy od Drezdenka. W 1410 roku nastąpiła bitwa pod Grunwaldem, ale i ona nie załatwiła ostatecznie sprawy Drezdenka.

W XIV wieku, w wyniku ekspansji Brandenburgii, Drezdenko zostało przyłączone do Nowej Marchii. Zamek, początkowo otoczony drewnianą palisadą i wałami ziemnymi, przeszedł modernizację, podczas której wzmocniono jego obwarowania murami z cegły i dobudowano bramy – Niemiecką na północy i Polską na południu. Na początku XV wieku zamek trafił w ręce Zakonu Krzyżackiego, a późniejsze wojny oraz rozwój nowoczesnych twierdz sprawiły, że obiekt popadł w ruinę.

Stan i wyniki badań

Grodzisko w Drezdenku zostało wpisane do bazy Narodowego Instytutu Dziedzictwa 18 lutego 2008 roku. Badania wykopaliskowe przeprowadzone w 1967 roku przez Edwarda Dąbrowskiego oraz penetracja powierzchniowa z 1988 i 2017 roku ujawniły niewielką liczbę fragmentów ceramiki. Zniwelowanie grodziska i wprowadzenie zabudowy mieszkalno-gospodarczej doprowadziło do zaniku jego pierwotnej formy krajobrazowej. Obecnie teren grodziska zajmują sady, nieużytki i zabudowa mieszkalna, a ślady dawnych wałów są niewidoczne.

Lokalizacja Grodziska

Pomimo tego, że identyfikacja obiektu w terenie jest utrudniona, badacze podkreślają jego ogromną wartość historyczną i kulturową. Na podstawie wcześniejszych badań wiadomo, że grodzisko charakteryzowało się podwójnymi wałami obronnymi, a dodatkowy trzeci wał usypano od strony północno-zachodniej.

Ukształtowanie terenu na terenie Grodziska

Źródło:

  • Mgr Maksym Mackiewicz, mgr Marzena Cendrowska, dr Maciej Ehlert. Sprawozdanie z badań nieinwazyjnych realizowanych w 2021 r. w obrębie grodziska w Drezdenku stan. (AZP 43-17/20), pow. strzelecko-drezdenecki, woj. lubuskie. Wrocław 2021.
  • Zygmunt Marcinkowski, Bogusław Pupel. Drezdenko, okruchy dziejów. Drezdenko 2013.
  • Dr Grzegorz Podruczny. Między Zamkiem a twierdzą. Studia na dziejami fortyfikacji w Drezdenku. Poznań 2010.

Bądź pierwszy, który skomentuje ten wpis

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany.


*